Chấp nhận thiệt thòi khi quyết định nhận BHXH một lần
Thời gian qua, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 khiến số lượng người lao động mất việc làm tăng cao. Điều này dẫn đến người lao động không có thu nhập, nhiều người trong số họ chọn hưởng BHXH một lần vì cần có một khoản tiền trước mắt để chi tiêu, trang trải cho cuộc sống. Tại Thừa Thiên Huế, quý I năm 2022 số người nhận BHXH một lần là 2.013 người.
Việc nhận BHXH một lần có thể giải quyết được một số khó khăn trước mắt, song như vậy, người lao động cũng sẽ đánh mất cơ hội hưởng an sinh xã hội khi đến tuổi già, cái tuổi dễ bị tổn thương nhất. Đây là thực tế rất đáng lo ngại, không chỉ tác động trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội lâu dài của quốc gia khi mà những năm tới dân số nước ta đang bắt đầu già hóa.
Việc người lao động nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc họ tự tước bỏ quyền được đảm bảo an sinh xã hội của bản thân, tự rời khỏi hệ thống an sinh xã hội. Khi nhận BHXH một lần, người lao động sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có điều kiện vật chất đảm bảo cho cuộc sống lúc tuổi già. Đặc biệt người lao động không được cấp thẻ BHYT miễn phí để hưởng các quyền lợi về khám chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già, trong khi ở độ tuổi này thường xuyên đau ốm. Người lao động cũng mất đi chế độ tử tuất như tiền mai táng phí, trợ cấp tuất một lần, thậm chí là các suất tuất hàng tháng cho con dưới 18 tuổi, vợ/chồng, bố mẹ hết tuổi lao động theo quy định của pháp luật.
Nếu tính toán số tiền nhận BHXH một lần, người lao động sẽ phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn. Với mức 22% tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì một năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương; trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu lĩnh BHXH một lần người lao động sẽ bị thiệt khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014. Nếu so sánh với việc tích lũy thời gian để hưởng lương hưu, thì thiệt thòi là không thể tính hết được.
Hơn nữa, quyết định nhận BHXH một lần người lao động không được cộng nối thời gian tham gia BHXH. Khi người lao động đã nhận BHXH một lần, nếu tiếp tục quay lại tham gia BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đã đóng BHXH trước đó, dẫn đến người lao động có thể không có đủ điều kiện về thời gian đóng để hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động hoặc nếu đủ điều kiện thì mức lương hưu cũng không cao. Thực tế cho thấy, có rất nhiều người khi đã nhận BHXH một lần, sau này lại mong muốn được nộp lại khoản tiền đã nhận, tiếp tục tham gia BHXH cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu nhưng không thể giải quyết được vì pháp luật hiện hành không có quy định.
Lợi ích lâu dài khi tham gia BHXH
Chính sách BHXH của Đảng và Nhà nước mang ý nghĩa nhân văn khi hỗ trợ thiết thực cho người lao động. Thời gian đóng BHXH chính là thành quả của quá trình lao động, là một khoản tích lũy của bản thân khi còn sức khỏe, còn thu nhập để dành khi về già. Khi có lương hưu, đồng nghĩa với việc người lao động sẽ có nguồn thu nhập ổn định hằng tháng bảo đảm cuộc sống khi về già, giúp người lao động tự chủ hơn trong cuộc sống của mình, không phải lệ thuộc vào gia đình và xã hội.
Lương hưu đảm bảo cuộc sống khi về già
Ngoài ra, trong suốt thời gian hưởng hương hưu, người lao động được cấp thẻ BHYT miễn phí (với mức hưởng 95% chi phí khám, chữa bệnh), không phải lo lắng khi không may bị ốm đau, bệnh tật. Không những vậy, lương hưu được Nhà nước điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế, vì vậy, người hưởng lương hưu luôn được bảo toàn giá trị, không bị rủi ro khi đồng tiền mất giá. Khi người lao động qua đời, người lo mai táng sẽ được hưởng trợ cấp mai táng (bằng 10 tháng lương cơ sở tại thời điểm mất) và thân nhân người lao động sẽ được hưởng trợ cấp tuất một lần hoặc trợ cấp tuất hằng tháng nếu đủ điều kiện theo quy định.
Giải pháp truyền thông
Như vậy, có thể thấy rõ việc người lao động được hưởng chế độ hưu trí sẽ có nhiều quyền lợi hơn lựa chọn nhận BHXH một lần. Hưởng BHXH một lần đồng nghĩa với việc người lao động ra khỏi hệ thống BHXH và tự tước đi quyền an sinh cơ bản của bản thân. Vì vậy, thời gian tới BHXH tỉnh sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác truyền thông để người lao động hiểu rõ để có quyết định sáng xuốt hơn cho tương lai của mình.
Ông Nguyễn Xuân Tiếu, Phó Giám đốc BHXH tỉnh cho biết: Thời gian tới, BHXH tỉnh sẽ tiếp tục tăng cường truyền thông dưới nhiều hình thức để người lao động hiểu rõ về tính nhân văn, ưu việt, trách nhiệm cộng đồng của việc tham gia BHXH, lợi ích của chế độ hưu trí, quyền được bảo đảm an sinh của mỗi người dân và những bất lợi khi người lao động lựa chọn nhận BHXH một lần. Việc tổ chức các hội nghị đối thoại với người lao động về chế độ hưu trí, BHXH một lần cũng sẽ được quan tâm thực hiện. Cụ thể, BHXH tỉnh sẽ phối hợp với Trung tâm Dịch vụ việc làm thành lập nhóm truyền thông trực tiếp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm, phát tờ rơi để tuyên truyền, vận động người lao động nên bảo lưu hoặc tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện không vội vàng hưởng BHXH một lần nhằm cộng nối thời gian tham gia BHXH để hưởng các chế độ an sinh lúc về già. Truyền thông tại các khu công nghiệp, khu chế xuất thông qua các buổi làm việc trực tiếp tại đơn vị sử dụng lao động một cách thường xuyên kết hợp với việc phát tờ rơi, tờ gấp; truyền thông trên bảng tin; phát video clip, phóng sự ngắn trên bảng điện tử của các doanh nghiệp, khu công nghiệp. Đẩy mạnh truyền thông trên môi trường Internet, trên các trang mạng xã hội, xây dựng tuyến tin, bài trên Trang Thông tin điện tử, hệ thống loa truyền thanh cơ sở... Nếu tình trạng nhận BHXH một lần ở địa phương tăng cao, BHXH tỉnh sẽ chủ động báo cáo Ban chỉ đạo thực hiện chính sách BHXH, BHYT, Ủy ban nhân dân các cấp để kịp thời có các giải pháp khắc phục./.