Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Lê Hùng Sơn khẳng định, BHXH là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội. Qua hơn 8 năm thi hành, Luật BHXH 2014 đã đi vào cuộc sống, khẳng định tính đúng đắn của chính sách, chế độ BHXH theo nguyên tắc đóng - hưởng, đáp ứng nguyện vọng của đông đảo NLĐ, bảo đảm an sinh xã hội và hội nhập quốc tế. Cùng với đó, chính sách BHXH, BHYT tiếp tục được ngành BHXH Việt Nam tổ chức thực hiện hiệu quả, đem lại lợi ích thiết thực cho người dân và DN.
Phó Tổng Giám đốc Lê Hùng Sơn phát biểu tại Hội thảo
Theo Phó Tổng Giám đốc Lê Hùng Sơn, với mục tiêu Cải cách chính sách BHXH, để BHXH thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân, Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 28-NQ/TW. Trong đó, đặt ra yêu cầu phát triển hệ thống BHXH linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại và hội nhập quốc tế theo nguyên tắc đóng- hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững; đồng thời nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển hệ thống thực hiện chính sách BHXH tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, tin cậy và minh bạch.
Có thể thấy việc thể chế hóa các quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về BHXH tại Nghị quyết số 28-NQ/TW cần được triển khai thông qua việc sửa đổi, bổ sung nhiều văn bản luật có liên quan theo lộ trình phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế- xã hội của đất nước, trong đó có Luật BHXH. “Với vai trò, trách nhiệm của mình, trong thời gian qua BHXH Việt Nam đã nghiên cứu Hồ sơ Đề nghị xây dựng Luật BHXH (sửa đổi) và nhận thấy những nội dung cần được thảo luận sâu hơn, làm rõ và điều chỉnh trong Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) lần này”- Phó Tổng Giám đốc Lê Hùng Sơn nhấn mạnh.
Dẫn nhận định của các chuyên gia WB về Luật BHXH (sửa đổi) là một trong những luật có tác động lớn tới công tác an sinh xã hội cho người dân tại Việt Nam. Do đó, để hướng tới những tác động tích cực, đặc biệt là việc mở rộng diện bao phủ BHXH, cần phải có những điều chỉnh phù hợp. Phó Tổng Giám đốc Lê Hùng Sơn tin tưởng thông qua Hội thảo, với kinh nghiệm quốc tế, các chuyên gia có thể đưa ra các ý kiến hiệu quả đóng góp cho công tác xây dựng Luật BHXH (sửa đổi) phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam, đồng thời đáp ứng yêu cầu hội nhập với khu vực và quốc tế.
Ông Christophe Lemiere- Trưởng ban Phát triển Con người tại Việt Nam của WB phát biểu tại Hội thảo
Đánh giá cao những nội dung trong dự thảo Luật BHXH sửa đổi, ông Christophe Lemiere- Trưởng ban Phát triển Con người tại Việt Nam của WB nhận định, dự thảo Luật đã cho thấy những cải cách quan trọng và đang đi đúng hướng, để hoàn thành chỉ tiêu đề ra tại Nghị quyết số 28/NQ-TW. Đáng chú ý là hướng mở rộng phạm vi đối tượng đóng BHXH liên quan đến nhóm đối tượng làm việc theo hợp đồng và nhóm đối tượng ở khu vực phi chính thức. Ngoài ra, một số đề xuất rất tích cực như tăng tỷ lệ bao phủ BHXH tự nguyện đi kèm với các tỷ lệ đồng đóng góp, tức là trợ cấp mức đóng từ phía Chính phủ cũng như tăng thêm các cơ chế trợ cấp ngắn hạn hoặc cơ chế hưu trí xã hội, bằng việc giảm ngưỡng tuổi đủ điều kiện hưởng trợ cấp xã hội này…
Dù vậy, ông Christophe Lemiere cho rằng, hiện còn nhiều thách thức để đạt mục tiêu bảo phủ chế độ hưu trí đến số đông NLĐ nhất là trong bối cảnh già hóa dân số như hiện nay. Một trong số đó là chúng ta phải chấp nhận tăng chi phí từ Ngân sách nhà nước cho các chương trình. Tuy nhiên, đây là điều cần thiết để có thể mở rộng được độ bao phủ. “Để đạt bao phủ 60% LLLĐ tham gia BHXH và 60% người cao tuổi có lương hưu vào năm 2030, cần có những giải pháp cải cách mạnh mẽ hơn nữa như nâng cao mức hỗ trợ, tăng cường truyền thông nhằm tạo sự đồng thuận…”- ông Christophe Lemiere nêu rõ.
Mở rộng đồng đều các chính sách BHXH
Tại Hội thảo, đại diện Ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam) đã trình bày tổng quan về công tác sửa Luật BHXH hiện nay. Các chuyên gia WB cũng chia sẻ các nội dung liên quan đến sửa đổi Luật BHXH từ góc nhìn của Ngân hàng Thế giới với kinh nghiệm của nhiều quốc gia. Theo đó, các chuyên gia WB cho rằng, một trong những mục tiêu mà Luật BHXH sửa đổi hướng tới lần này là mở rộng độ bao phủ BHXH. Mặc dù trong dự thảo có nội dung mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, cũng cần chú trọng vào BHXH tự nguyện hơn nữa.
Nhiều chuyên gia quốc tế và các bộ, ngành tham dự Hội thảo
“Kinh nghiệm quốc tế đã chỉ ra rằng việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc không thôi sẽ không dẫn đến tăng độ bao phủ bền vững, đặc biệt nếu các nhóm không đóng hiện có thu nhập không thường xuyên và việc làm phi chính thức. Do đó, cần có những giải pháp để mở rộng cả độ bao phủ của BHXH tự nguyện- điều này sẽ mang tính chất hệ thống và bền vững hơn”- chuyên gia của WB chia sẻ.
Phân tích rõ hơn về giải pháp để mở rộng độ bao phủ theo Nghị quyết số 28/NQ-CP, bà Himanshi Jain- Chuyên gia lĩnh vực BHXH của WB cho rằng, để đạt được tỷ lệ tham gia BHXH là 60% LĐLĐ vào năm 2023, chúng ta cần mở rộng bao phủ đồng đều cả chế độ bắt buộc và tự nguyện. Đối với BHXH bắt buộc cần mở rộng thêm nhóm đối tượng có thu nhập ổn định như chủ hộ kinh doanh và giảm số tiền rút BHXH lần sau 1 năm nghỉ việc và ngừng đóng BHXH. Đối với BHXH tự nguyện cần tăng trợ cấp mức đóng của nhà nước và cung cấp các khoản trợ cấp ngắn hạn (trợ cấp thai sản) để thu hút người tham gia.
Bà Himanshi Jain chia sẻ tham luận tại Hội thảo
Để đạt tỷ lệ hưởng BHXH là 60% trong số những người trên 60 tuổi, cần tăng trợ cấp hưu trí xã hội bằng cách mở rộng tỷ lệ bao phủ liên kết với BHXH. Cùng với đó, để giải quyết vấn đề số lượng người hưu trí và sắp nghỉ hưu đang dần lớn hơn so với lực lượng lao động trẻ, cũng cần sửa Luật BHXH theo hướng giảm thời gian đóng tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15 năm… Tuy nhiên, chuyên gia của WB lưu ý rằng, việc giảm số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu cần được kiểm soát không để số năm đóng quá ngắn. Vì điều này sẽ không đáp ứng được kỳ vọng của người dân về mức hưởng, cũng như kinh phí triển khai chính sách của BHXH Việt Nam khi có nhiều người tham gia nhưng số năm đóng lại thấp.
Hạn chế nhận BHXH một lần là xu hướng quốc tế
Đối với nội dung được nhiều đại biểu quan tâm là BHXH một lần, chuyên gia của WB nhận định, hai phương án của Dự thảo Luật BHXH sửa đổi đưa ra đang đi theo xu hướng quốc tế. Vì hiện nay hầu như không có quốc gia nào cho phép NLĐ được rút khoản đóng góp vào quỹ BHXH sau khi nghỉ việc. Điều này chỉ có lợi trước mắt với NLĐ và sẽ chứa đựng nhiều rủi ro hơn trong tương lai. Dù bất cứ lý do gì thì việc hạn chế số lượng NLĐ nhận BHXH một lần cũng là hướng đi đúng đắn mà Luật BHXH sửa đổi lần này cần hướng đến.
Ông Robert J.Palacios chia sẻ tại Hội thảo
Theo ông Robert J.Palacios- Chuyên gia trưởng lĩnh vực ASXH khu vực Đông Á-Thái Bình Dương của WB, để việc giảm số lượng NLĐ nhận BHXH một lần, Việt Nam cũng cần quan tâm đến tạo việc làm bền vững; tuyên truyền cho NLĐ hiểu hơn về lợi ích khi ở lại hệ thống BHXH và tránh gây tâm lý bất an khi chính sách về hạn chế BHXH một lần được quyết định. Đồng thời, có những trợ cấp tài chính ngắn hạn cho NLĐ khi gặp khó khăn để họ không chọn nhận BHXH một lần…
Phần thảo luận, các chuyên gia của WB cũng đã có những chia sẻ, tham vấn về các vấn đề như: Kinh nghiệm quốc tế trong thiết kế chính sách, nguồn lực đảm bảo để thực hiện chi trả trợ cấp gia đình và trẻ em; khuyến nghị cho Việt Nam về lộ trình thực hiện mở rộng người tham gia BHXH tự nguyện (nhóm ưu tiên, mức hỗ trợ phù hợp, hướng tăng trưởng); chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về quy định thời hạn đóng; các biện pháp quản lý số tiền chậm nộp, xử lý các khoản chậm nộp kéo dài, giải quyết quyền lợi cho NLĐ; kinh nghiệm quốc tế về mô hình quản lý người hưởng; khuyến nghị về đầu tư tăng trưởng quỹ BHXH…
Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm
Kết luận Hội thảo, Phó Tổng Giám đốc Lê Hùng Sơn cảm ơn những đóng góp quý báu từ các chuyên gia của WB và các đại biểu tham dự Hội thảo; đồng thờ cho biết, BHXH Việt Nam sẽ tiếp thu đầy đủ các thông tin, nhất là các nghiên cứu và số liệu rất công phu và thuyết phục từ các chuyên gia; từ đó tổng hợp, chọn lọc những kiến nghị, giải pháp phù hợp với điều kiện của Việt Nam để kiến nghị các cơ quan có liên quan trong sửa đổi Luật BHXH.
Phó Tổng Giám đốc Lê Hùng Sơn mong muốn WB tiếp tục có những hỗ trợ BHXH Việt Nam trong khuyến nghị sửa Luật BHXH và thực hiện các nhiệm vụ của Ngành; đồng thời với tầm ảnh hưởng, vai trò của mình, WB sẽ có những khuyến nghị với các Bộ, ngành khác có liên quan đến việc xây dựng luật và thực hiện chính sách BHXH nhằm hướng tới mục tiêu chung là mở rộng độ bao phủ BHXH, góp phần đảm bảo an sinh xã hội đất nước.